Prowadzenie działalności gospodarczej jest jednym z fundamentalnych praw człowieka w demokratycznym ustroju prawnym. W Polsce to prawo jest zagwarantowane przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku.
Konstytucja RP w artykule 20 wskazuje, że „społeczna gospodarka rynkowa, oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych, stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej”. Jest to fundament regulacji ekonomicznych w Polsce. Kolejnym przepisem jest artykuł 22 Konstytucji, który stanowi, że „ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”. Oznacza to, że wprowadzenie jakichkolwiek ograniczeń wymaga precyzyjnego uzasadnienia i odpowiedniego uregulowania w prawie.
Swoboda gospodarcza, czyli możliwość podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej bez nieuzasadnionych przeszkód, jest jednym z kluczowych elementów wolnego rynku. W Polsce swoboda ta jest chroniona zarówno na poziomie konstytucyjnym, jak i ustawowym.
Głównym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia działalności gospodarczej jest Ustawa z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców. Wprowadza ona zasadę, że „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”, co wzmacnia ochronę swobody gospodarczej i ogranicza ingerencję państwa w działania przedsiębiorców.
Choć swoboda gospodarcza jest chroniona, nie jest absolutna. Konstytucja przewiduje możliwość jej ograniczenia wyłącznie w sytuacjach, gdy wymaga tego ważny interes publiczny. Takie ograniczenia mogą dotyczyć np. ochrony środowiska, bezpieczeństwa publicznego czy zdrowia obywateli. Przykładem regulacji wprowadzających ograniczenia są licencje, koncesje czy zezwolenia na prowadzenie określonych rodzajów działalności gospodarczej, np. w branży energetycznej, transportowej czy farmaceutycznej.
Polskie regulacje dotyczące swobody gospodarczej są zgodne z międzynarodowymi standardami, takimi jak zasady określone w Europejskiej Karcie Małych Przedsiębiorstw czy traktatach unijnych. Unia Europejska przywiązuje dużą wagę do zasad swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału, co dodatkowo wspiera polskich przedsiębiorców działających na rynku międzynarodowym.
Konstytucyjne prawo do prowadzenia działalności gospodarczej oraz zasada swobody gospodarczej są kluczowymi elementami demokratycznego państwa prawa i gospodarki rynkowej. Choć mogą być wprowadzane ograniczenia, muszą one być uzasadnione ważnym interesem publicznym i zgodne z ustawą. Dzięki temu polscy przedsiębiorcy mają możliwość rozwijania swoich firm w warunkach stabilności i poszanowania zasad wolnego rynku.